Zomerkriebels bij paarden

Zomereczeem is een lastig en veel voorkomend probleem bij onze paarden. Er ontstaat hevige jeuk en als het paard enigszins de kans krijgt schuurt hij de huid volledig open. Ondanks allerlei pogingen om de verschijnselen tegen te gaan of de irritaties te verlichten, vergaat menig paard en ruiter de lol in de zonnige zomermaanden. 

Oorzaken & gevolgen

Zomereczeem wordt veroorzaakt door een overgevoeligheid voor het speeksel van de vrouwelijke Culicoïdes Robertii muggen. Het is een insectovergevoeligheid en is de meest voorkomende allergie bij paarden. Het minuscule mugje komt globaal vanaf maart tot en met oktober voor en gedijt vooral in de buurt van vegetatie en bomen. De mugjes worden met name actief bij 15 graden, heftige zonneschijn wordt vaak vermeden waardoor de meest actieve periode rond de schemering is. De mug kan niet goed vliegen, dus als er veel wind staat zijn er nauwelijks mugjes. Vooral in vochtige zonnige zomers groeit de populatie mugjes explosief en kan dit dus veel overlast veroorzaken.

De symptomen openbaren zich vaak voor het eerst vanaf een leeftijd van 3-6 jaar en worden ieder jaar erger als het paard in contact blijft komen met de mugjes. In de winter zijn de paarden (nagenoeg) klachtenvrij.
In principe kan het bij alle paardenrassen voorkomen, maar Haflingers, IJslanders, Shetlanders, Fjorden en Friezen hebben vaker dan gemiddeld last van deze aandoening. Meestal is het paard belast met een erfelijke aanleg voor zomereczeem. Of en wanneer dit tot uiting komt hangt van veel verschillende factoren af.

Zomereczeem kan zowel paard als eigenaar tot wanhoop drijven, omdat de jeuk zo heftig kan zijn dat het dier zich tot bloedens toe kaal schuurt aan letterlijk alles wat in de buurt is (voer- en waterbakken, stalmuren, hekwerken). Meestal worden de manen en staart geschuurd, maar ook onder de buik kan de jeuk zo hevig zijn dat het dier zelfs ergens overheen gaat staan bewegen om maar te kunnen jeuken. Het resultaat van het soms onophoudelijke schuren is vaak een kale staart en manenkam waarvan de huid zelfs helemaal verdikt en geplooid kan raken.

Andere mogelijke oorzaken

Een overgevoeligheid voor het speeksel van de knut is niet altijd de oorzaak dat een paard zomereczeem krijgt. Er zijn meerdere oorzaken mogelijk wat een paard gevoelig maakt op het krijgen van zomereczeem:

• Chemische belasting
  Alle medicatie, wormmiddelen en vaccinaties laten restproducten achter in het lichaam. Die restproducten zijn afvalstoffen en kunnen normaal zelf door het lichaam afgevoerd worden. Bij een teveel aan afvalstoffen kan het lichaam dit niet. Het raakt eigenlijk een beetje verstopt en het hoopt op in het lichaam. Dit gebeurt meestal als een dier op zware en vele medicatie staat voor een lange periode. Ook komt dit voor als er veelvuldig wordt ontwormt of gevaccineerd.
  Hetzelfde geldt voor bestrijdingsmiddelen/kunstmest, verkeerde voeding en vervuiling in lucht of water. Door al deze belasting werken bepaalde lichaamsprocessen niet meer goed en met name het immuunsysteem kan bij zomereczeem niet goed zijn functie volbrengen.

• Overbelasting van de organen, zoals lever, nieren, milt, lymfesysteem en darmen (darmflora)
  Dit kan veroorzaakt zijn door bijv. verkeerde voeding, medicatiegebruik of andere ziektes. Het is belangrijk om de oorzaak daarvan te achterhalen. Door overbelasting kan bijv. de lever de afvalstoffen niet kwijt zoals eerder genoemd en heeft dit indirect een gevolg voor het ontstaan van zomereczeem. Ook de voeding speelt een belangrijke rol; in de darmen ligt de darmflora, dit is eigenlijk het begin van het immuunsysteem. Een beroemde uitspraak van Hippocrates is niet voor niets: ''Laat uw voeding uw medicijn zijn en uw medicijn uw voeding''.

• Stress
  Stress kan veroorzaakt worden door diverse factoren. Als eerste is het zeer van belang dat de leefomstandigheden van je paard ook echt geschikt zijn voor een paard. Stalling is een onnatuurlijke situatie wat best wat stress voor het paard kan opleveren, door bijv. voernijd, een onvriendelijke buurman, helemaal geen buurman, lawaai etc. Je paard zal het het fijnst vinden als hij zoveel mogelijk buiten kan lopen in een kudde, zodat er sociale interactie mogelijk is. Stress kan natuurlijk ook veroorzaakt worden door pijnklachten, verkeerd tuigage, problemen tussen eigenaar en paard, het rijden van wedstrijden etc. Ook kan stress het immuunsysteem behoorlijk uit balans halen. Bij stress komt er Cortisol vrij en dit zorgt ervoor dat de bloedsuikerspiegel stijgt en het immuunsysteem onderdrukt wordt. Zorg er dus voor dat jouw paard zo min mogelijk stress ervaart om zomereczeem en andere mentale en lichamelijke klachten te voorkomen.

• Insulineresistentie

  Er bestaat een nauwe relatie tussen insulineresistentie en het ontstaan van zomereczeem. Insulineresistentie ontstaat als het paard langdurig te energierijke voeding binnen krijgt. Dit kan gebeuren door het aanbieden van een te veel aan krachtvoer of te fructaan-rijk gras. Het paard krijgt vetophopingen, wordt slomer en krijgt steeds meer honger. De vetophoping vind voornamelijk plaats bij de manenkam en staartaanzet. Het vet zorgt dat er ontstekingen bevorderde stoffen vrij komen, waardoor de gevoeligheid voor jeuk toeneemt. Daarnaast is de vette manenkam een aantrekkelijke plek voor de mugjes om te steken.

Kortom er zijn verschillende factoren van invloed die elkaar versterken en waardoor er een vicieuze cirkel ontstaat van steeds meer jeuk. Bij elk paard ligt het zwaartepunt echter ergens anders. Bij de een moet je met name de organen versterken, terwijl bij de ander juist een andere voeding van belang is.

Wat kan je zelf doen om zomereczeem te voorkomen?

• Voer zo 'schoon' mogelijk, dus onbespoten groenten, kruiden, hooi (en stro). Geef geen of minimale hoeveelheid krachtvoer i.v.m. een verstoring van de darmflora en houdt deze op peil.
• Geef het paard in het voor- en najaar een reinigingskuur, om het lichaam inwendig te reinigen. Lees hier meer over het reinigen van je dier.
• Voorkom stress door het paard die leefomstandigheden te bieden die het beste bij zijn aard passen. Zoals: veel contact met kuddegenoten, onbeperkt toegang tot arm, lang stengelig hooi, continu de mogelijkheid hebben tot bewegen, voorkom verveling, voorkom gevoelens van onveiligheid.
• Aanpassen van het weidebeheer aan de natuurlijke behoefte van je paard. Gebruik grassen met een laag fructaan gehalte in de wei, bemest niet met drijf- of kunstmest zodat de fructaan gehaltes niet extreem stijgen, beperk indien nodig de hoeveelheid gras (d.m.v. bijv. een graasmasker of door strookbegrazing toe te passen), zorg dat het gras uitgebloeid en lang is, waardoor de fructaan gehaltes niet te hoog zijn.
• Indien het paard lichte jeukklachten krijgt, kun je het beste direct een eczeemdeken aanschaffen om ergere verwondingen te voorkomen, een natuurlijke spray tegen stekers gebruiken, tijdens de schemering je paard binnen zetten en de jeuk wegnemen (symptoombestrijding) met natuurlijke middelen.
• Een goede timing is zeer van belang! Het is raadzaam om al in februari/maart te beginnen met het voorkomen en bestrijden van de symptomen.